از آنجایی که طراحان اتاق فرار در حال ساخت بازیهایی تلفیقی از اتاق فرار با تئاتر تعاملی هستند در این مقاله سعی کردیم این سبک از تئاتر را معرفی کنیم و به مزایا و معایب آن بپردازیم.
این سبک از طراحی را می توانید در اتاق فرار شبح بازارچه تجربه کنید. تجربه ای متفاوت و هیجان انگیز از تئاتز تعاملی و اتاق فرار آن هم برای اولین بار درایران.
تئاتر تعاملی شکل نوینی از تئاتر است که شکل‌های سنتی اجرا را گرفته و آن‌ها را به ریشه‌های درون باز می‌گرداند. برای تئاتر تعاملی تعاریف و ویژگی‌های بسیاری نقل شده است. آنچه مسلم است تئاتر تعاملی، نمایش جعبه‌ای نیست که در آن تماشاگران به گونه‌ای منفعلانه بنشینند و به اجرای دیگر بازیگران نمایش چشم بدوزند.
در حقیقت تئاتر تعاملی را می‌توان شکلی طرح مدار از تئاتر و شبیه سازی دانست که در قرن چهاردهم میلادی به صورت خانگی اجرا می‌شد. در تئاتر تعاملی تدابیری اندیشیده می‌شود تا هر یک از شرکت کنندگان هم بازیگر باشند و هم تماشاگر و در این راستا هر کدام نقشی را بر عهده بگیرند.
در این شیوه اجرا، هر کدام از تماشاگران و شرکت کنندگان در حکم بازیگران تئاتر نیز هستند و در مسیر اجرا سعی می‌کنند سخنان و اعمال خود را به صورت بداهه، بیان نمایند و آن را اجرا کنند تا به هدف‌هایی که برای آن شخصیت طراحی شده است دست یابند.
حقیقت این نوع اجرا، تنها در اختیار نمایش نامه نویس و یا کارگردان است. این عامل موجب می‌شود تا در نهایت، گفتگوها و بداهه سازیهای نقش‌های مختلف به نتیجه‌ای برسد و با هر بار اجرا این نتایج متفاوت باشد.
در این شیوه از اجرا و نمایش، ممکن است برخی از افراد و گروه‌ها خودشان طرح نیز بنویسند. بعضی نیز با استفاده از شخصیت‌های واحد، می‌توانند طرح‌های مختلفی ایجاد کنند و یا طرح‌های مختلفی را با هم ترکیب نمایند وآن‌ها را به صورت یک سریال یا نمایش نامه دنباله دار درآورند که هر داستان به داستان دیگری مرتبط می‌شود. بعضی از افراد هم دارای این قابلیت هستند که برای هر بازی خود داستانی تازه خلق نمایند.
به طور کلی و بنا بر آنچه گفته شد تئاتر تعاملی تئاتری ساختار شکنانه است چراکه سعی دارد فاصله بین تماشاگر و بازیگر را حذف نماید و تفاوت میان این دو را به طور کامل از بین ببرد. بنابر این ویژگی‌ها، تئاتر تعاملی تئاتری ساختار شکن به شمار می‌رود.
نقش اجراگردان و بازیگران در تئاتر تعاملی
در حقیقت می‌توان گفت تئاترهای تعاملی که به آن‌ها تئاترهای مشارکتی نیز گفته می‌شود، تئاترهایی فرایند محور هستند. در این شیوه اجرا همه چیز، در لحظه و بنا به خواست مردم و یا مشارکت کنندگان تغییر می‌کند. در این شیوه از اجرا، تسهیل فرایند مشارکت و ارتباط دو طرفه میان بازیگران و تماشاگران نمایش، با حضور یک اجراگردان اتفاق می‌افتد.
اجراگردان در تئاتر تعاملی و در فرایند اجرای آن، در حقیقت جایگاهی مشابه با کارگردان در تئاتر سنتی دارد با این تفاوت که در تئاتر تعاملی اجرا گردان، از طریق پرسشگری، تماشاگران را ترغیب می‌کند تا در موقعیت نمایشی مشارکت نمایند تا از این طریق موقعیت نمایشی و داستانی در راستای حل مساله و بحران موجود پیش برود.
اجرا گردان در این موقعیت سعی می‌کند ترغیب و تشویق تماشاگران در اجرای تئاتر تعاملی را بدون انجام هیچ‌گونه کنترل و تاثیر گذاری احساسی انجام دهد. کار بازیگران در تئاتر تعاملی در حقیقت اجرای یک موقعیت و طرح یک مساله است این مسائل به طور معمول ماهیت اجتماعی دارند.
معایب تئاتر تعاملی
۱- بسیاری از اجراهایی که با عنوان ساختارشکنانه مورد تجربه قرار گرفته‌اند نتوانسته‌اند موفقیتی را در جذب تماشاگر داشته باشند.
۲- بیشتر این شیوه‌های اجرا تحت تاثیر فضل فروشی‌های بی مورد قرار گرفته است.
۳- این روش‌های اجرا در بسیاری از مواقع فقط به اتلاف وقت منجر شده‌اند و عده‌ای از این طریق به اصطلاح، نان به نرخ روز خورده‌اند.
۴- این شیوه‌های اجرایی، در بسیاری از مواقع مورد سوء استفاده افراد بی سواد و کم استعداد واقع شده تا به نام کار نو و تکان دهنده به ارائه ابتذال بپردازند.
تئاتر تعاملی علاوه بر معایب دارای مزایایی نیز هست که لازم است افرادی که می‌خواهند از این شیوه برای بیان استفاده کنند به تقویت این جنبه‌ها اهمیت بیشتری بدهند تا معایب این شیوه نیز به حداقل خود برسد.
از جمله مزایای تئاتر تعاملی می‌توان موارد زیر را نام برد.
مزایای تئاتر تعاملی
۱- یکسانی تماشاگر و بازیگر
در صورت‌های سنتی تئاتر، تماشاگران وبازیگران از نظر فضا و نوع عملکرد، از یکدیگر جدا شده‌اند. در حالی که در شیوه‌های اجرای تعاملی و یا تئاتر تعاملی، تماشاگران و بازیگران یکسان هستند و هر دو می‌توانند جای خود را با دیگری عوض کنند. تماشاگر در این شیوه از اجرا بازیگر می‌شود و بازیگر به تماشاچی مبدل می‌گردد و این چرخه تا پایان نمایش ادامه دارد.
۲- عدم انفعال تماشاگر
در شیوه‌های تئاتر سنتی، بازیگران نتیجه و پایان کار را می‌دانند و تماشاگران به نحوی منفعلانه تنها تماشاگر این رویداد هستند تا پایان نمایش را کشف کنند. در حقیقت این تمام آن چیزی است که تماشاگر تئاتر سنتی به آن می‌پردازد. این در حالی است که در تئاتر تعاملی بازیگران و تماشاگران پایان کار را نمی‌دانند و در این شیوه همه چیز از پیش تعیین نشده است بنابراین هر بازیگری می‌کوشد تا با کشف کردن، کمک کردن و یا حتی با به تاخیر انداختن نقش دیگران، به اهداف شخصی خود دست یابد.
۳- طراحی شخصیت
در شیوه‌های تئاتر و نمایشنامه‌های سنتی، گفتار و دستور صحنه و هم‌چنین شخصیت بازیگر به طور کلی تشریح شده است و در دسترس بازیگر قرار گرفته است. این در حالی است که در تئاتر تعاملی بازیگر، تنها یک طرح کلی در مورد شخصیت خود از طرف اجراگردان، دریافت می‌کند اما به او گفته نمی‌شود که چگونه خودش را با دیگر شخصیت‌ها وفق دهد و یا گفتگوهای او چگونه باشد. بنابراین خلاقیت بسیاری در طراحی شخصیت وجود دارد.
بهترین روش اجرا
به طور کلی تئاتر تعاملی انواع مختلفی دارد ولی می‌توان بهترین شیوه اجرای تئاتر تعاملی را در نظر گرفتن این شیوه به عنوان بازی دانست. در حقیقت هیجان انگیزترین وجه تئاتر تعاملی برای تماشاگران، مربوط به اجرای آن نیست بلکه بازی نمایشی است. این عامل سبب شده تا مشارکت فعالانه بسیاری از افراد در این شیوه اجرا، به عنوان بازی تعاملی، گسترش بیشتری یابد. اتاق فرار یکی از آن بازیهایی است که در صورتی که بتوان این دو را باهم به درستی ترکیب کرد میتواند افراد بیشتری را به این سبک علاقه مند نمود.
در حال حاضر همانطور که در ابتدای مقاله اعلام کردیم تنها یک بازی در تهران در این سبک اجرا می شود و آن هم اتاق فرار شبح بازارچه از مجموعه اسکیپ روم می باشد. که تجربه این بازی را به علاقه مندان به تئاتر تعاملی پیشنهاد می دهیم. می تونید در قسمت معرفی و بررسی این اتاق فرار تجربه اسکیپ مگ را از این بازی بخوانید.
اگر تجربه این سبک از تئاتر را دارید خوشحال میشیم نظر خودتون را با ما در میان بگزارید.
