گیمیفیکیشن چیست؟

شاید بارها کلمه گیمیفیکیشن (Gamification) به گوشتان خورده باشد اما ندانید دقیقا معنی گیمیفیکیشن چیست؟ در این مقاله به معرفی گیمیفیکیشن می پردازیم.

گیمیفیکیشن چیست؟

گیمیفیکیشن یعنی وارد کردن تفکرات، مکانیزم، روش‌ و فنون بازی به فعالیت‌هایی که اصولاً بازی نیستند. برای مثال وقتی برای تغییر رفتار یا آموزش از مکانیزم‌های بازی استفاده کنیم در واقع از گیمیفیکیشن استفاده کرده‌ایم. در فارسی از کلماتی چون «بازی آفرینی»، «بازی‌وارسازی»، «بازی‌کاری» و… نیز استفاده می‌شود.

گیمیفیکیشن شامل ادغام اجزا و اصول طراحی بازی در زمینه‌هایی است که ارتباطی به بازی ندارند. همچنین به‌عنوان مجموعه‌ای از استراتژی‌ها و فرایندها با هدف پرداختن به چالش‌ها با به‌کارگیری ویژگی‌های متمایز عناصر بازی توصیف می‌شود. در طول تاریخ، بازی‌ها و عناصری که یادآور بازی‌ها هستند برای آموزش، سرگرمی و تعامل افراد استفاده شده‌اند.

برخی از ویژگی‌های کهن‌الگویی بازی عبارت‌اند از: امتیازها، نشان‌ها و تابلوی امتیازات:

• امتیازها به‌عنوان شاخص‌های قابل مشاهده پیشرفت عمل می‌کنند، چه در ورزش، برنامه‌های وفاداری یا بازی‌های ویدئویی.
• نشان‌ها نمادی از دستاوردها هستند که شامل دستاوردهایی از خدمت سربازی تا ستاره‌های طلایی در گزارش‌های دانشگاهی هستند.
• تابلوهای امتیازات در حوزه‌های مختلف، از ورزش گرفته تا تیم‌های فروش، کاربرد دارند و رتبه‌بندی‌های رقابتی را نشان می‌دهند.

برای کاوش عمیق‌تر در مورد این جنبه‌های اساسی گیمیفیکیشن، می‌توانید ۸ ریشه اصلی انسانی گیمیفیکیشن را بررسی کنید. تعابیر متعددی پیرامون اصطلاح «گیمیفیکیشن» وجود دارد که ابتدا از یک مقاله علمی که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد شناخته شدند. در این مقاله گیمیفیکیشن به‌عنوان «تزریق عناصر بازی در فعالیت‌های غیر بازی» توصیف شده بود.

گیمیفیکیشن: کانسپتی بدون محدودیت زمانی

آنچه جالب است این است که اگرچه اصطلاح «گیمیفیکیشن» ممکن است نسبتاً جدید باشد، اما خود این مفهوم ریشه‌هایی قدیمی دارد. از زمانی که تمدن بشری شکوفا شده است، جنبه‌های مختلف زندگی هم با پیشرفت همراه بوده است. حتی در حوزه سرگرمی، نقل قول معروف مری پاپینز این ایده را در برمی‌گیرد:

«در هر کاری که باید انجام شود، یک عنصر سرگرمی وجود دارد. شما سرگرمی را پیدا می‌کنید و آن را به بازی بدل می‌کنید.»

در واقع، مشخص بود مری پاپینز به چیزی علاقه داشت. در دهه ۱۹۶۰، او به طور شهودی تشخیص داد که هر کاری می‌تواند با تبدیل شدن به‌عنوان یک بازی به یک کار جذاب تبدیل شود. با این‌حال، برای فهمیدن این که گیمیفیکیشن چیست، می‌توان حتی به پیش‌تر از این تاریخ رجوع کرد.

پیشاهنگان پسر که در اوایل دهه ۱۹۰۰ ظهور کردند، می‌توانستند نشان‌ها و رتبه‌های واقعی را کسب کنند، سنتی که امروزه پابرجاست. با این حال، ظهور بازی‌های ویدئویی باعث شد که ژانر آموزشی در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۸۰ به شهرت برسد. عناوینی مانند «کجای دنیا کارمن سن دیگو است»، «خرگوش خواننده» و «Math Blaster» به طور یکپارچه سرگرمی را با اهداف آموزشی ترکیب کردند.

Foursquare نمونه‌ای از گیمیفیکیشن اجتماعی است. در این گیمیفیکیشن، به بررسی مکان‌ها امتیاز داده می‌شود. بررسی یک مکان جدید امتیاز اضافی به همراه دارد. این امتیازها را می‌توان در تابلوهای امتیازات مقایسه کرد و برای انجام اقدامات ویژه نشان‌هایی را به دست آورد. بالا رفتن از رتبه‌ها برای تبدیل شدن به «شهردار چهار ضلعی» یک مکان، لایه جذابی از رقابت را اضافه کرد. تجربه گیمیفای شده Foursquare عنصری از لذت را به فرایند اضافه کرد و استفاده از آن را لذت‌بخش کرد. این برنامه موفق نشان داد که چگونه گیمیفیکیشن می‌تواند تعامل کاربر را از طریق مکانیک مبتنی بر وفاداری تقویت کند.

نفوذ گیمیفیکیشن و عناصر Foursquare به دیگر برنامه‌ها

به طرز شگفت انگیزی، عناصر بازی معرفی شده توسط Foursquare شروع به نفوذ به بسیاری از برنامه‌ها و وب‌سایت‌های دیگر کردند. این گسترش شبکه‌ای متقابل، احتمالاً به پذیرش گسترده این عناصر بازی به‌عنوان یک روش محبوب برای اجرای گیمیفیکیشن کمک کرده است.

در دوران معاصر، بازی‌های جدی در حوزه گیمیفیکیشن رشد داشته‌اند. این تغییر تا حدی به دلیل موفقیت اصلی بازی‌های ویدئویی است. سوال دیگر این است که دلیل دیگر فراگیر شدن گیمیفیکیشن چیست؟ شاید بتوان تلفن‌های همراه را عامل مهمی در این امر تلقی کرد. فراگیر شدن گوشی‌های هوشمند، بازی را به یک تلاش قابل‌ دسترس در هر زمان و هر مکان تبدیل کرده است. هرچقدر به جلو می‌رویم، قلمرو گیمیفیکیشن در حال گسترش است و رویکردهای پیچیده‌تری را در خود جای می‌دهد. این تکامل تنها به دلیل استقبال گسترده از فرهنگ بازی نیست، بلکه به دلیل ادغام یکپارچه تجربیات بازی است که توسط فناوری مدرن تسهیل شده است.

مقاله پیشنهادی برای مطالعه:

طراحی اتاق فرار

مثال‌هایی از گیمیفیکیشن

مفهوم گیمیفیکیشن کاربرد گسترده‌ای در حوزه بازاریابی پیدا کرده است. از سال ۲۰۱۳، فوربس گزارش داد که بیش از ۷۰ درصد از «شرکت‌های جهانی» آن‌طور که در نظرسنجی‌ها نشان داده شده است، قصد دارند از گیمیفیکیشن برای اهداف بازاریابی و حفظ مشتری استفاده کنند. در زیر، به سه دسته اصلی بازاریابی گیمیفیکیشن می‌پردازیم.

۱- Transmedia: 007: GoldenEye

Transmedia شامل گسترش یک ویژگی رسانه‌ای به رسانه‌های متنوع برای تقویت تأثیر آن یا جلب‌ توجه بیشتر است. این عنوان AAA برای تکمیل فیلمی با همین نام طراحی شده است، اما از نظر درآمد به طرز شگفت انگیزی بهتر از فیلم ظاهر شده است. این موفقیت منعکس کننده واقعیت فعلی است که در آن صنعت بازی‌های ویدئویی اکنون چهار برابر بزرگ‌تر از همتای سینمایی خود هستند. آیا به زودی شاهد ورود تبلیغات بازی‌های ویدئویی به فیلم‌ها خواهیم بود؟

۲- برندسازی: Tesla + PUBG

یکی از روش‌های برندسازی شامل تبلیغات درون بازی برای محصولات و خدمات دنیای واقعی است. این شکل از بازاریابی پیام‌ها، تصاویر یا ویدئوهای مرتبط با برند را در محیط بازی ادغام می‌کند. Counter-Strike با به نمایش گذاشتن پوسترهای فیلم در گیم پلی خود که نمونه آن «Smokin’ Aces» در سال ۲۰۰۶ بود، پیش‌گام برندسازی مؤثر بود. امروزه تسلا را می‌بینید که متوجه شده که اهمیت گیمیفیکیشن چیست و از بازی ویدئویی PlayerUnknown’s Battlegrounds (PUBG) به‌عنوان پلتفرمی برای تبلیغ وسایل نقلیه خود استفاده می‌کند. PUBG، یک بازی محبوب در سطح جهانی، به صحنه تسلا برای نمایش اتومبیل‌های خود به‌عنوان وسایل نقلیه درون بازی تبدیل شده است. تسلا ممکن است با پیروی از ضرب‌المثل «در جایی که توجه است حضور داشته باشد» میراث بازاریابی بازی‌های ویدئویی قابل توجهی را ایجاد کند.

۳- بازی تبلیغاتی: Pepsi Man

Advergames یا بازی‌های تبلیغاتی، بازی‌های ویدئویی آنلاین هستند که به طور پیچیده با تبلیغ برندها، محصولات یا پیام‌های بازاریابی خاص در هم‌ تنیده شده‌اند. این بازی‌ها با هدف تقویت جوامع قوی‌تر از طریق تعامل طراحی شده‌اند. روند بازی‌های تبلیغاتی با «Pepsi Man» پپسی و «نقطه» ۷ آپ در اواخر دهه ۹۰ شتاب بیشتری گرفت. اخیراً، بازی‌های موبایلی مانند «Candy Crush» و «Temple Run» از این روش مجدداً استقبال کرده‌اند و از برند و تم‌های شرکتی برای تأیید محصولات و خدمات استفاده کرده‌اند. شرکت‌هایی مانند Gamify و پلتفرم‌های DIY مانند WIX یا Shopify به این حرکت کمک می‌کنند. بازی‌های تبلیغاتی در مقایسه با تبلیغات سنتی، نرخ تعامل و بازخرید بالاتری را نشان داده‌اند و کارایی خودشان را اثبات می‌کنند.

ادغام اصول بازی سازی در استراتژی‌های بازاریابی نشان می‌دهد که چگونه ترکیب سرگرمی و تبلیغات می‌تواند نتایج نوآورانه و مؤثری به همراه داشته باشد.

تأثیر گیمیفیکیشن بر حوزه آموزش

در ادامه مواردی را بررسی می‌کنیم که گیمیفیکیشن توانسته به حوزه آموزش کمک کند:

گنجاندن بازی‌های رایانه‌ای: Minecraft – Education Edition

در حالی که آثار کلاسیک مانند Math Blaster و Treasure Mountain گام‌های اولیه در بازی‌های آموزشی را مشخص کردند، Minecraft: Education Edition به‌ عنوان اوج یادگیری مبتنی بر بازی شناخته ‌می‌شود. این بازی نوآورانه به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد تا از طریق فرمت جهانی Minecraft، کدنویسی کنند. معلمان با استفاده از این ابزار به خوبی می‌توانند درک کنند که گیمیفیکیشن چیست و از شور و شوق گسترده‌ای که این بازی در بین دانش آموزان ایجاد می‌کند، به لطف مکانیک‌های جذاب آن آگاه هستند.

استفاده از برنامه‌ها: Google’s Read Along

برنامه «Read Along» گوگل یکی دیگر از نمونه‌های موفق یادگیری مبتنی بر برنامه است. این برنامه با استفاده از فناوری صدای گوگل، زبان آموزان جوان را تشویق می‌کند تا در حین دنبال کردن داستان‌های جذاب، مطالعه کنند. بررسی‌های مثبت و استفاده جهانی از آن نشان دهنده کارایی این بازی است. در حال حاضر تنها محدودیت آن سازگاری آن با دستگاه‌های اندرویدی است.

تقویت کلاس درس با Kahoot

Kahoot با ایجاد امکان ایجاد آزمون‌های چند گزینه‌ای پویا از طریق لینک‌های ساده اینترنتی، کلاس‌های درس را متحول می‌کند. این پلتفرم مبتکرانه تلفن‌های هوشمند دانش‌آموزان را به ابزاری برای مشارکت فعال تبدیل می‌کند و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به سرعت پاسخ‌ها را در آزمون‌های هم‌زمان و در کلاس انتخاب کرده یا تایپ کنند. Kahoot نمونه‌ای از گیمیفیکیشن ساده و تعاملی است که به دانش آموزان در محیط کلاس درس انگیزه می‌دهد.

کاوش در پلتفرم‌های یادگیری الکترونیکی: Archy Learning

Archy Learning یک پلتفرم آموزش الکترونیکی است که به زیبایی گیمیفیکیشن را ارائه می‌دهد. مربیان می‌توانند لینک‌های YouTube و یادداشت‌های کلاس را به طور یکپارچه در مسیرهای یادگیری ساختاریافته ادغام کنند. چیزی که این پلتفرم را واقعاً فریبنده می‌کند، ترکیب استراتژی‌های گیمیفیکیشن است. این استراتژی‌ها شامل آزمون‌های کلاسی، بازی‌های ویدئویی آموزشی، امتحانات چند رسانه‌ای و گواهی‌هایی است که پس از اتمام دوره اعطا می‌شود. نتیجه یک تجربه یادگیری گیمیفای شده جامع و همه‌جانبه است.

ادغام اصول گیمیفیکیشن در آموزش، قدرت فریبنده تجربیات تعاملی را برای تقویت تعامل و درک عمیق‌تر در بین دانش‌آموزان مهار می‌کند.

مقاله پیشنهادی برای مطالعه:

تیم سازی با اتاق فرار

نقش گیمیفیکیشن چیست؛ در تحول حوزه سلامت

در این بخش از مقاله «گیمیفیکیشن چیست» دو مثال موفق از کاربرد گیمیفیکیشن در حوزه سلامت را با هم بررسی می‌کنیم.

ارتقای سلامت جسمانی: Nike

در سال ۲۰۱۰، نایک Nike+Run را معرفی کرد، یک پلتفرم گیمیفیکیشن پیشرو که برای نظارت و گیمیفیکیشن جنبه‌های مختلف دویدن، از جمله زمان، مسافت طی شده و معیارهای سلامت کلی طراحی شده و نوآوری با خود همراه داشته است. این برنامه از طریق تابلوهای امتیازات، امتیازها و نشان‌ها، امکان بازخورد در لحظه کاربران را فراهم می‌کند و باعث می‌شود افراد پیشرفت خود را اندازه گیری کنند. این رویکرد به دوندگان قدرت می‌دهد تا به طور مداوم عملکرد خود را بهبود دهند و به اهداف شخصی خود دست یابند.

افزایش سلامت روان: Headspace

Headspace که به‌عنوان یک اپلیکیشن ارائه می‌شود، از گیمیفیکیشن برای افزایش تعامل و تسلط کاربر در مدیتیشن استفاده می‌کند. کاربران سطوح مراقبه را کامل می‌کنند و به بخش‌های پیشرفته‌تر می‌روند. این جلسات مختصر که معمولاً حدود ده دقیقه طول می‌کشد و به صورت صوتی ارائه می‌شود، به افراد در ایجاد تعادل روانی کمک می‌کند. ساختار گیمیفای شده کاربران را قادر می‌سازد تا پیشرفت خود را به طور ملموس پیگیری کنند و به آنها دید واضح‌تری از سفر خود به سمت آرامش بیشتر می‌دهد.

نتیجه‌گیری گیمیفیکیشن چیست؟

ترجیح می‌دهید مخاطبانتان (چه دانش‌آموز باشند، چه مشتری و چه کارمند) چه اقداماتی انجام دهند؟ آیا می‌توانید راهی برای اندازه‌گیری و پاداش دادن به آن‌ها برای انجام برخی اقدامات پیدا کنید؟ این ضرب‌المثل قدیمی شاید پاسخ درستی باشد:

«هر چه اندازه گیری شود، بهبود می‌یابد».

به همین دلیل است که کارت‌های وفاداری و Airpoints بسیار خوب عمل کرده‌اند. آنها مشتریان را برای رفتارهایی که شرکت می‌خواهد به انجام آن ادامه دهند، تأیید می‌کنند و به آنها پاداش می‌دهند. تصور ما این است که حال بهتر می‌توانید درک کنید که گیمیفیکیشن چیست و چه اهمیتی دارد.

آیا می‌توانید به شرکت‌های دیگری فکر کنید که محصولات یا خدمات خود را گیمیفای کرده‌اند؟ چه صنایع دیگری با گیمیفیکیشن خوب عمل کرده‌اند؟ به محصولات و شرکت‌هایی که با آن‌ها در ارتباط هستید بیشتر فکر کنید سعی کنید مثال‌های بیشتری از گیمیفیکیشن را پیدا کنید.