در یک خانه قدیمی در تهران شما می‌توانید زمان را به ساز خودتان کوک کنید. در این خانه با معماری فوق العاده زیبا، فضای دلنشین و آرامشی عمیق بدون اینکه به زمان توجه کنید این فرصت را دارید که در تاریخ سفر کنید. با توجه به اینکه باغ موزه نیازی به پرداخت هزینه برای ورود ندارد و ورودی خود موزه نیز مبلغ بسیار کمی است اگر چند ساعت وقت داشته باشید و می‌خواهید از آن به درستی استفاده کنید «موزه ساعت» گزینه بسیار خوبی به عنوان یک انتخاب می‌باشد. در این فضا می‌توانید تجربه متفاوتی از زمان و تاریخ و معماری به دست بیاورید. «موزه ساعت» در تهران در محله زعفرانیه به عنوان اولین موزه زمان در ایران می‌باشد.
از این موزه به عنوان «موزه تماشاگه زمان» نیز نام برده می‌شود. در «موزه تماشاگه زمان» تمامی ابزارهای سنجش و نمایش زمان در ایران به نمایش در آمده است و بازدیدکنندگان انواع ساعت‌های قدیمی ایرانی و حتی نمونه ساعت‌های خارجی از کشورهایی مانند انگلیس، آلمان، فرانسه و سوئیس را در آنجا خواهند دید.
در حیاط موزه نیز تعدادی ساعت وجود دارد و دیدن همین ساعت‌ها هم واقعاً هیجان‌انگیز می‌باشد.
ساعت آفتابی، این ساعت که در حیاط موزه دیده می‌شود یکی از ابتدایی‌ترین ابزارهای سنجش زمان است که در حدود ۵.۵۰۰ سال پیش اختراع شده است. یک میله چوبی در این ساعت قرار دارد که با تابش آفتاب، سایه آن به صورت افقی روی سطح زمین می‌افتد و با این روش زمان را تعیین می‌کردند. این ساعت تا قرن ۱۸ میلادی در اروپا مورد استفاده قرار داشت و هنوز هم در بعضی خانه‌ها و مکان‌های تاریخی وجود دارد.
ساعت‌های دیگری را می‌توان در فضای باز این موزه دید مانند ساعت شنی؛ ساعت شنی از دو مخزن تشکیل شده است که شن مخزن بالایی از طریق سوراخی به مخزن پایینی می‌ریزد و میزان شن در مخزن‌ها، زمان را نشان می‌دهد.
ساعت آبی؛ برای تعیین زمان در این ساعت ظرف را از یک طرف درجه‌بندی می‌کردند و ظرف پر از آب میشد سپس کم کم آب از ته ظرف خارج میشد و از میزان آب باقی مانده در ظرف زمان را تعیین می‌کردند.
ساعت آبی مکانیکی؛ که این مدل ساعت بعد از ساعت‌های آبی ابداع شدند. این ساعت‌ها شامل دو مخزن بودند که آب از مخزن بالایی به مخزن پایینی می‌ریخت. یک قطعه چرخنده و یک چوب پنبه در انتهای مخزن پایینی قرار داشت که با بالا آمدن آب در سطح مخزن، چوب دندانه‌دار نیز بالا می‌آمد و با متصل شدن به چرخ‌دنده باعث میشد عقربه حرکت کند و زمان به نمایش در می‌آمد.
ساعت سوختی و ساعت روغنی؛ که ساعت روغنی مجهز به مخزن درجه‌بندی شده‌ای بود که در آن روغن خاصی می‌ریختند و با روشن کردن فتیله ساعت و سوختن روغن موجود در مخزن، زمان را از روی درجه‌های روی مخزن تعیین می‌کردند. این ساعت در شب هم به دلیل استفاده از سوخت و فتیله‌ای که داشته فضای اطرافش را روشن می‌کرده است.
ساعت طنابی؛ ساعت طنابی با سوخت کار می‌کرده و از تعدادی طناب تشکیل می‌شده است که گره‌هایی با فواصل مساوی روی آن وجود داشته است. از روی سوختن طناب و در واقع سوختن گره‌ها زمان را تعیین می‌کردند.
قایق اژدها نیز از دیگر ساعت‌های موجود در این موزه می‌باشد که از دوره‌های گذشته به یادگار مانده و همچنان به دیدنی‌های مجموعه اضافه می‌کند. قایق اژدها نام یک نوع ساعت سوختی مخصوص چینی‌ها بوده است و اسم آن به دلیل شباهتش به قایق، مشخص شده است. علاوه بر یک شمع که به صورت خوابیده در قسمت وسط قایق قرار داده شده است، وزنه‌هایی با فاصله‌های مشخص نیز در امتداد قایق قرار گرفته اند. در طول شبانه روز زمانی که شمع می‌سوخته به تدریج باعث سوختن ریسمان‌ها و افتادن وزنه متصل به آن به ظرف فلزی زیر قایق می‌شده و صدای دنگ دنگ ایجاد می‌کرده است. گویا معیار تشخیص زمان، همان تعداد وزنه‌ها و صدای دنگ دنگ آن بوده.
ساعت شمعی؛ ساعت شمعی دارای یک سری درجه‌بندی روی بدنه‌اش است که با روشن شدن شمع و ذوب شدن آن، زمان از طریق درجه‌های باقی‌مانده مشخص می‌شده است.
باغ قاجاری
قدمت باغ موزه به دوره قاجار برمی گردد و گفته می‌شود در آن زمان متعلق به «معیرالممالک» داماد ناصرالدین شاه بوده است. خود ساختمان و بنای موزه تماشاگه زمان با قدمتی ۸۰ساله حدود ۵۰۰۰ متر مربع مساحت و ۷۰۰ متر مربع زیربنا دارد. این باغ و موزه تاریخی در سال ۱۳۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.
در طبقه اول موزه چه می‌بینید
در طبقه اول موزه ساعت‌های قدیمی اروپایی از قرن هفدهم تا بیستم و ساعت‌های مکانیکی و کوکی، ساعت‌های شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری و ایستاده به چشم می‌خورد که بسیار زیبا تزئین و طراحی شده اند.
یکی دیگر از انواع ساعت‌های مهم موزه زمان ساعت‌های طاقچه‌ای می‌باشد که بر روی یکی از آن‌ها تصویر پهلوی اول آن حکاکی شده و متعلق به سال ۱۳۱۳ است و در قورخانه تهران ساخته شده است.
این ساعت طاقچه‌ای یا رومیزی جزو ساعت‌های کوکی و فنری محسوب می‌شود که باید هر ماه کوک شود؛ این ساعت از جنس برنز و پوشش آب طلا و ساخت کشور فرانسه می‌باشد که به قرن ۱۹ میلادی تعلق دارد. طرح پیکره هومر، شاعر حماسه سرای یونانی روی ساعت به سبک لویی شانزدهم طراحی شده است و دلیل دیگری برای جذابیت این ساعت می‌باشد.
در بخش دیگری از طبقه اول اتاقی وجود دارد که به عنوان شاه‌نشین استفاده می‌شده و سقف آن از طراحی کاخ عالی قاپو در اصفهان الهام گرفته شده و به اتاق اصفهانی‌ها مشهور است. در طراحی این اتاق نقش فرش اصفهانی به کار رفته است. طراحی این اتاق به تنهایی سه سال زمان برده است.
اموال شخصی افراد معروف را ببینید
در این موزه ساعت‌های بسیار خاصی وجود دارند. برخی از این ساعت‌ها هدایایی هستند که سیاستمداران در سفرهای خارجی خود هدیه گرفته بودند و یا ساعت‌هایی بودند که به عنوان پیشکش هدیه شده اند، ساعت‌های رجل سیاسی، ساعت‌های دکوری قدیمی، ساعت‌های لاکچری، ساعت‌های مکانیکی دیواری، رومیزی، جیبی و مچی نیز دیده می‌شوند. تعدادی از این ساعت‌ها جزو اموال شخصی افراد شناخته شده هستند؛ جمشید مشایخی، محمد علی کشاورز، داوود رشیدی، مصطفی رحماندوست، شهید آوینی، شهید مهدی باکری و افراد معروف دیگری هدایایی به موزه اهدا کرده‌اند. ساعت «پروفسور محمود حسابی» نیز از ساعت‌های ارزشمند این مجموعه می‌باشد.
طراحی‌های فوق العاده‌ای که بیش از ده سال زمان بردند
معماری و هنر ایرانی بی‌نظیر این موزه گچبری‌های نقوش اسلیمی، معرق کاری‌های روی دیوارها، آجرکاری و مقرنس کاری، گره چینی اروسی روی پنجره‌ها و درها حقیقتاً دیدنی هستند هنر تنگ‌بری که در دوره صفویه رواج داشته است، بر روی دیوارها دیده می‌شوند. شیشه‌ها و پنجره‌ها در این ساختمان با تکنیکی ساخته شده‌اند که با انعکاس نور خورشید وتابش آن به شیشه‌های کوچک رنگی، از ورود حشرات به داخل ساختمان جلوگیری می‌شود. در روزهای آفتابی داخل ساختمان بسیار رنگی و زیبا می‌شود.
ساختمان موزه شامل دو طبقه است. در این موزه امکانات دیگری نیز برای استفاده بازدیدکنندگان وجود دارد مانند کافه و رستوران و گالری زمان که در آن آثار هنری موجود می‌باشد. گردشگران می‌توانند از محوطه داخل و بیرون موزه و از تمام این جذابیت‌ها برای گرفتن عکس‌های زیبا و خاطره‌انگیز و یادگاری استفاده کنند.
این ملک توسط شخصی به نام حسین خداداد در حدود سال ۱۳۴۶ خریداری شد و بنای آن در همان زمان تحت مرمت و بازسازی قرار گرفت و تزئینات معماری و طراحی نیز برای زیبایی بیشتر به آن اضافه شد. در سال ۱۳۴۵ یک تیم ۴۰ و چند نفره به گچبری و مرمت و کاشیکاری این ساختمان پرداختند و حدود سیزده سال به طول انجامید که نتیجه آن زحمات، چنین اثر فوق العاده‌ای از آب در آمد. به این دلیل که خود حسین خداد تاجر فرش بوده و به فرش ایرانی و طرح آن علاقه خاصی داشته در طرح‌ها و نقش‌های به کار رفته در سقف این بنا نقش فرش طراحی شده است. گفته می‌شود استادان گچبری، این تزئینات را به صورت خوابیده اجرا کرده‌اند و حقیقتاً نمی‌شود این هنر ارزشمند استادان این حرفه را که در سقف موزه به چشم می‌خورد نادیده گرفت. تابلوی گچ‌کاری معروف به تابلوی آفرینش اثر استاد عیسی خان بهادری از شاگردان کمال الملک در بخشی از موزه چشمنوازی می‌کند.
این ساختمان در نهایت توسط موسسه فرهنگی موزه‌های بنیاد با نام موزه زمان شروع به فعالیت کرد و در معرض استفاده عمومی قرار گرفت.
در داخل و بیرون موزه به شکل کاملاً مشخصی هنرهای مختلفی مانند مجسمه‌سازی، میناکاری، معرق و تاریخ با هم ترکیب شده اند.
ویترین‌ها و آثار طبقه دوم
در طبقه دوم موزه زمان، ویترین مدوری پر از ابزار تعمیر ساعت وجود دارد که در آن چاقوی ساعت‌سازی، عقربه‌کش، آچار ساعت‌سازی، سوهان، سوزن روغن‌زنی، چکش، سمبه و سمبه‌دان، ابزار بازکردن قاب پشت ساعت، چفت، طلق‌کش و ابزارهای دیگر نیز دیده می‌شوند.
در طبقه دوم و در بخش دیگری از موزه ساعت همچنان ساعت‌های متفاوتی به چشم می‌خورند مانند ساعت‌های مچی، جیبی و ساعت‌های دست ساز و سفارشی. در اواخر قرن هجدهم میلادی بسیاری از کارخانه‌ها افزایش مشاغل داشتند، بنابراین ساعت‌های ثبت ورود و خروج در آن زمان طراحی شده اند. نمونه‌ای از ساعت ثبت زمان یا کارت‌زنی ساخت شرکت آمریکایی سیمپلکس (Simplex) که احتمالاً متعلق به شرکت راه‌آهن بوده است در موزه وجود دارد که زمان ورود و خروج افراد روی یک نوار کاغذی داخل دستگاه ثبت می‌شده است.
تعداد دیگری ساعت مهم در موزه وجود دارند مانند ساعت آفتابی و سفری ناصرالدین شاه، ساعت احمد شاه قاجار و ساعت مظفرالدین شاه، متعلق به خاندان قاجار می‌باشند و در این طبقه دیده می‌شوند.
قدیمی‌ترین اسناد و تقویم‌های تاریخی موزه تماشاگه زمان
در کنار این ساعت‌ها بازدیدکنندگان می‌توانند ابزارهای تعمیر ساعت، ابزار و اسناد گاه‌شماری، ابزار جهت نما و قطب نما و تقویم‌های ایرانی را نیز ببینند. اسناد و ابزار مربوط به گاه‌شماری جلالی تاریخچه آن در ایران نیز به نمایش در آمده است که از آن جمله می‌توان به اسطرلاب اشاره کرد که از ابزارهای قدیمی نجوم می‌باشد. کره سماوی یا کره آسمان نیز کره‌ای فرضی و هم‌مرکز با زمین است که برای سنجش زمان به کار می‌رفته و این نیز نوعی ابزار جالب برای سنجش زمان به حساب می‌آید. بازدیدکنندگان می‌توانند با شخصیت‌های مشهور تقویم‌نویسی آشنا شوند و به علاوه ماکت کتیبه بیستون که قدیمی‌ترین سند تاریخ‌دار ایرانی برشمرده می‌شود و همچنین تقویم‌های قومی – مذهبی ایرانی مانند تقویم عبری سال ۵۷۰۸ عبرانی (۱۳۲۶ شمسی)، تقویم زرتشتی سال ۳۷۱۲ زرتشتی (۱۳۵۳ شمسی)، تقویم ارامنه سال ۱۹۵۰ میلادی (۱۳۲۹ شمسی)، تقویم قومی کردی سال ۱۳۶۶ شمسی و… را مطالعه و مرور کنند.
